انواع سند و حق مالکیت
طبقه ماده قانونی 1244 سند عبارت است از هر متنی که در مقام دعوی یا دفاع قابل استناد باشد. کلمه سند در لغت نامه دهخدا به معنی نوشته‌ای است که وام یا طلب کسی را معین سازد یا مطلبی را ثابت کند.
سند بنچاق: در زمان گذشته که نظام مدیریتی ثبت اسناد وجود نداشت، مردم برای توافق بین خودشان قراردادهایی را می‌نوشتند و سپس برای تأیید صحتشان، آن‌ها را نزد علما و افراد سرشناس که در بین مردم وجهه مقبول و معتبری داشتند، می‌بردند این سندها وقتی به مهر و امضای این اشخاص می‌رسید، نزد همگان قابل قبول بود. به این نوع سندهای ملکی، اسناد بنچاق می‌گویند که البته امروزه دیگر رواج ندارند، اما کماکان اعتبار آن‌ها پس از تأیید صحت نزد مراجع قانونی پذیرفته است.
سند منگوله دار : سندهای منگوله‌دار همان سندهایی هستند که با یک نخ و یک تکه سرب پلمپ شده‌اند. این پلمپ توسط اداره‌ی ثبت اسناد ایجاد شده که صحت آن را تأیید می‌کند و آن را به یک سند رسمی ملکی قابل اطمینان بدل می‌سازد مالکیت در این گونه از سندها قطعی است و هیچ شک و شبهه‌ای در مسائل حقوقی آن وجود ندارد. از دلایلی که استفاده از این سندها منقضی شد می توان به ضعف ایمنی آن (امکان جعل با امکانات جدید)، ثبت به صورت دستی و عدم وجود مشخصات نقشه برداری طبق استاندارهدهای روز را نام برد.
سند تک برگ : سند تک برگ نوع جدیدتر و یا در واقع سند امروزی املاک است که از سوی مراجع رسمی در نظام اسناد کشور مورد تایید قرار گرفته است. این نوع سند رسمی برخلاف نوع قدیمی آن با دست تهیه نمی‌شود و با کامپیوتر و رعایت نهایت ایمنی به دست مالک می‌رسد. هر سند تک برگی برای یک مالک صادر می‌شود و اگر صاحب ملک خانه‌ی خود را به شخص دیگری بفروشد، سند جدیدی برای شخص خریدار تهیه و ارسال می گردد. در سند تک برگ کروکی ملک و اطلاعات دقیق‌تری از آن قابل مشاهده است. مهمترین مزیت این سند در مقایسه با سندهای قدیمی چند صفحه ای استفاده از روش های ضد جعل به روز، که یکتای قابل استعلام برخط، ثبت به صورت کامپیوتری و عدم وجود صفحه انتقالات است.
انواع حق مالکیت اسناد رسمی
حق مالکیت مشاع: یکی از انواع سند های رسمی در ایران است که دو یا چند مالک دارد. در واقع ملک مشاع ملکی است که همه‌ی مالکان در تمامی حق و حقوق آن با هم شریک هستند. از این جهت مسائل حقوقی فرآیند خرید یا فروش خانه مشاع کمی پیچیده‌تر از سندهای غیرمشاع است.
حق مالکیت شش دانگ : این نوع سند رسمی یکی از معتبر ترین اسناد در بین اسناد ملکی است و کل ملک به صورت کامل به یک شخص تعلق دارد. (کلمه‌ی شش دانگ به معنای شش جهت است ؛ شمال، جنوب، شرق، غرب، بالا و پایین)
حق مالکیت مفروز : کلمه مفروز در اسناد در مقابل مشاع قرار دارد. مفروز از نظر قوانین ثبتی به این معنی است که شخصی قصد جداکردن سهم خود در یک زمین مشاع را داشته باشد. حق مالکیت افراز شده برای یک نفر است و فرد پس از انجام آن می تواند سند مالکیتی مجزای شش دانگ برای آن دریافت نماید.
حق مالکیت تفکیکی: این سند معمولا برای املاکی است که بین چند نفر تقسیم شده است و قسمت‌های تقسیم شده هرکدام در قالب یک سند از هم تفکیک شده‌اند. سندهای تفکیک شده مربوط به املاکی هستند که چند نفر در مالکیت آن با هم شراکت داشته اند.
حق مالکیت معارض: اگر برای یک ملک مشخص با حد و حدود تعریف شده دو سند رسمی با نام ها و تاریخ متفاوت صادر شده باشد، به آن سند معارض می‌گویند. با توجه به تبصره ماده ۵ لایحه قانونی در مورد اشتباهات ثبتی و اسناد مالکیت معارض، دادگاه بعد از بررسی‌های لازم هر یک از دو سندی را که تعرض در ملک دیگری داشته باشد، حکم را به ابطال سند می‌دهد.
حق مالکیت عرصه و اعیان: سند عرصه، سند ملکی مربوط به زمینی است که ساختمان یا آپارتمان در آن بنا می‌شود و سند اعیان مربوط به سند ملکی واحدهایی است که بر روی آن زمین ساخته می‌شوند. میزان سهم هریک از مالکین واحدها برای عرصه بستگی به اندازه و متراژ اعیان آن‌ها دارد.
حق مالکیت وقفی : سند وقفی سندی است که صاحب ملک، زمین یا هر چیز دیگری، آن را وقف کرده و اداره‌ی اوقاف این ملک‌ها را به صورت ۹۹ ساله به دیگران منتقل می‌کند و از آن‌ها اجاره می‌گیرد. طبق قانون و مسائل حقوقی، خرید و فروش اموال وقفی، بدون هماهنگی و اجازه گرفتن از اداره اوقاف ممنوع بوده و تخلف به حساب می‌آید.
حق مالکیت ورثه‌ای: یکی دیگر از انواع سند موجود در کشور، سند ورثه‌ای است که بعد از فوت مالک، مال او به وراث می‌رسد. وارثان می‌توانند با ارائه دادن مدارک به اداره ثبت مربوطه، به اندازه سهم الارث خود درخواست صدور سند مالکیت کنند.
حق مالکیت المثنی: اگر به دلایل مختلف نظیر دزدیده شدن سند، آتش سوزی و یا سیل سند رسمی ملک مفقود شود، صاحب ملک با در دست داشتن مدارک مورد نیاز باید درخواست سند رسمی المثنی دهد. اینکار مراحل مختلفی دارد ولی در نهایت با تکمیل آن، سند رسمی المثنی برای صاحب ملک صادر می‌گردد.
حق مالکیت وکالتی: سند وکالتی به سندی می‌گویند که توسط محضر اسناد و به نام شخص یا اشخاص دیگری از طرف فروشنده‌ی اصلی اجازه فروش و انتقال ملک را می دهد. شخص با در دست داشتن این وکالت نامه و سند اصلی می تواند نسبت به انتقال ملک به نام خود یا دیگری اقدام نماید. نکته حائز اهمیت در رابطه با اینگونه اسناد این است که اگر فرد وکالت گیرنده در طول حیات وکالت دهنده از این حق استتفاده نکند، این سند پس از مرگ وکالت دهنده باطل خواهد شد و دریافت مجدد آن نیازمند اجازه از وراث است.
حق مالکیت شورایی: به سند عادی که توسط شورای محلی یک منطقه مهر شده باشد سند شورایی می‌گویند. باید توجه داشت که این نوع سند به خاطر اینکه عادی محسوب می‌شود اعتبار سند رسمی را ندارد و برای تبدیل آن به سند رسمی، باید مراحل بسیاری زیادی در اداره‌های ثبت اسناد پشت سر گذاشته شود.
