رابطه کارفرما و مشاور
وظایف کارفرما در برابر مشاور
کارفرما تدابیر و مساعدت‌های لازم را برای تسهیل کار مهندس مشاور در مورد خدمات موضوع قرارداد به ویژه در موارد زیر براساس درخواست مهندس مشاوره فراهم میکند:
- در اختیار قرار دادن اطلاعات مربوط، طبق مدرجات شرایط خصوصی و به صورت رایگان.
- مجوز ورود کارکنان مهندس مشاور به مناطق ممنوع در رابطه با طرح.
- روادید ورود و مجوز خروج و پروانه اقامت و مجوز کار کارکنان خارجی مورد نیاز و همچنین، اخذ گذرنامه و روادید برای کارشناسان ایرانی
- ارتباط و تشریک مساعی با وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و سایر موسسات.
- ترتیب امور مربوط به تهیه لوازم و وسایلی که تهیه و توزیع آنها در انحصار دولت باشد.
- ترتیب امور مربوط به تهیه، ورود و ترخیص لوازم، وسایل، کتب، نشریات، نرم افزار‌ها و اقلامی از این قبیل که تهیه آن در داخل کشور مقدور نباشد.
مشاور ساختمانی
مشاوره عبارت است از هر نوع فعالیت کارشناسی، مهندسی و مدیریتی. مهندس مشاور طرف دیگر امضا‌کننده قرارداد است که انجام خدمات موضوع قرارداد را تعهد میکند. جانشینان قانونی و نمایندگان مجاز مهندس مشاور در حکم مهندس مشاور هستند.
شرح خدمات مشاوره
شرح خدمات عبارت است از شرح فعالیت‌ها و اقدام‌هایی که از سوی مهندس مشاور در مراحل مختلف اجرای قرارداد تعهد می‌شود. مراحل مختلف خدمات مشاوره عبارتند از:
مرحله اول: مطالعات (شناسایی و طراحی مقدماتی)
- قسمت اول (شناسایی و بررسی اول):
شناسایی یا مطالعات توجیهی(Feasibility Study ) که شامل مطالعات شناسایی و توجیه مقدماتی و مطالعات مهندسی پایه و توجیه طرح است.
طراحی مفهومی (Conceptual Design) که در این بخش، فرآیندهای اصلی و کارکرد سیستم‌های عمده تشکیل‌دهنده طرح تعیین می‌شوند. این بخش شامل برنامه‌ریزی کالبدی، تهیه طرح شماتیک و گزارش مرتبط برای گزینه یا گزینه‌های انتخابی است.
- قسمت دوم (تهیه طرح مقدماتی):
مطالعات این قسمت براساس مدارک و گزارش مصوب قسمت اول انجام می‌شود.
در این قسمت، ساختار اصلی طرح و فرآیندها به روشنی تعیین و کارکردهای اصلی تمامی سیستم‌ها و سازه‌های تشکیل‌دهنده طرح مشخص می‌شوند.
مرحله دوم: تهیه طرح اجرایی (یا طراحی تفصیلی)
فرآیند طراحی که در آن اطلاعات لازم در مورد جزئیات ساختار طرح فراهم می‌گردد.
مطالعات این مرحله براساس مدارک و گزارش مصوب قسمت دوم مرحله اول انجام می‌شود.
در این طراحی، شکل ها، ابعاد و رواداری‌ها دقیقا مشخص می‌شوند و ویژگی‌های مواد و روش ساخت برای هر یک از اجزای تشکیل‌دهنده طرح تعیین می‌گردند.
مرحله سوم: ارجاع کار و نظارت
- قسمت اول (خدمات ارجاع کار):
تنظیم اسناد و همکاری موثر در فرآیند ارجاع کار. (خدمات نظارت عالیه)
- قسمت دوم (خدمات نظارت در دوره ساخت):
عملیات نظارتی و کنترلی جهت تطبیق مشخصات مصالح و نحوه ساخت در طول دوره اجرا. (خدمات نظارت عالیه و نظارت کارگاهی)
- قسمت سوم (خدمات نظارت در دوره تضمین):
نظارت بر طرح در دوره بهره‌برداری در طول دوره تضمین. (خدمات نظارت عالیه و نظارت کارگاهی)
تعریف قرارداد مشاوره
یکی از رایج‌ترین نوع از قراردادهایی که در حال حاضر کاربرد بسزایی دارد، قرارداد مشاوره است. این قرارداد ممکن است در زمینه‌های مختلف و در سطوح متفاوتی کاربرد منحصر به فردی داشته باشد. اما فارغ از کاربردهای متنوعان وفق تعریف ماده ۲ بند ۵ آیین نامه خرید خدمات مشاوره، مشاوره به هر نوع خدمات مدیریتی، کارشناسی، مشاورهای یا خدمات مهندسی مشاور در حوزه‌هایی گفته که نیازمند صلاحیت و تخصص است اطلاق می‌شود.
به صورت کلی قراردادی است که در آن کارفرما فرد متخصص را در حوزه مربوطه به صورت ساعتی یا روزانه یا هر شکل دیگری استخدام میکند. این قرارداد در حالتی کاربرد دارد که کارفرما تنها به مشاوره نیاز دارد و از تخصص مشاور به صورت تعیین شده استفاده مینماید. در این حالت مشاور به استخدام کارفرما در نمیآید و طبیعتاً مابین او و کارفرما به وجود نمیآید و قرارداد مابین این اشخاص قرارداد مشاوره است و نه استخدام فلذا آثار آن را به همراه ندارد.
نکات مربوط به قرارداد مشاوره
در تنظیم این قرارداد همانند سایر قراردادهای به منظور جلوگیری از بروز اختلافات حقوقی احتمالی، باید با وکلای مجرب یا تیم حقوقی مشورت نمود و از تجارب آنان بهره برد. علاوه بر این در تنظیم، نگارش و انعقاد این قرارداد رعایت مواردی از جمله موارد ذیل ضرورت دارد:
- بررسی نمونه قراردادهای مشاوره متداول و مقایسه آنها با نمونه تنظیم شده.
• ارزیابی و در نظر گرفتن شرایط و اوضاع و احوال جانبی حاکم بر قرارداد مشاوره.
• تعیین میزان هزینه مشاوره و حقی السعی مربوط به ارائه خدمات مشاورهای در مدتی معلوم و معین.
علاوه بر موارد فوق توجه به موضوعات ذیل نیز حائز اهمیت است؛
۱. طرفین قرارداد که شامل کارفرما و مشاور می‌شود. تعیین دقیق طرفین قرارداد مسئولیت طرفین را نسبت به اشخاص دیگر جز اشخاص دخیل در قرارداد را ساقط میکند.
۲. تعهدات و وظایف طرفین که می‌بایست تعیین دقیق شرح وظایف و تعهدات طرفین باشد. وجود تعهدات هر یک از طرفین و شرایط هر یک از ضروریات هر قراردادی می‌باشد.
۳. حفظ محرمانگی که قرارداد باید در بر گیرنده حفظ اطلاعات کارفرما توسط مشاور باشد.
۴. تعیین حق‌الزحمه که به صورت کامل و دقیق و شرایط کم شدن در اثر عواملی نظیر غیبت، عدم حضور هر یک از طرفین و… مشخص می‌گردد. نحوه پرداخت حق الزحمه به مشاور که می‌بایست همراه با تعیین زمان‌های پرداخت، نوع پرداخت و… مشخص شود
۵. مالیات قرارداد مشاوره ده درصد می‌باشد که در دو نسخه صادر می‌شود و باید نسخه دوم به مشاور تحویل گردد تا هنگام رسیدگی به عملکرد ایشان مورد استناد قرار گیرد. بنابراین برای مالیات، کارفرما ۱۰% را کسر و به اداره مالیات پرداخت میکند و رسید پرداخت را در اختیار مشاور قرار می‌دهد.
۶. روش‌های فسخ قرارداد.
۷. روش‌های حل و فصل اختلافات.
سه فرق مشاور و پیمانکار
مشاور و پیمانکار نقش به سزایی در انواع قراردادها دارند اما تفاوت‌های چشمگیری میان عملکرد این دو وجود دارد. به عنوان نمونه ما سه فرق مشاور و پیمانکار را نام می‌بریم:
1- در مدیریت پروژه، هیچگونه قرارداد رسمی میان مشاور و پیمانکار وجود ندارد. به عبارت دیگر ایشان یک رابطه‌ای با واسطه دارند که مشخص مینماید هر کدام چه وظایفی داشته و چگونه می‌بایست با یکدیگر همکاری کنند. وظایف آنها بر روی همدیگر تاثیرگذار خواهد بود اما قرارداد آنها تنها با کارفرما است. ولی در مدیریت ساخت، پیمانکار رابطه مستقیم با مشاور دارد اما هیچ رابطه مستقیمی با کافرما ندارد. در این حالت کارفرما و پیمانکار یک رابطه با واسطه دارند و حتی حق‌الزحمه پیمانکار با واسطه مشاور (اما توسط کارفرما) پرداخت می‌شود.
2- در مدیریت پروژه، کارفرما پیمانکار را انتخاب مینماید. در چنین صورتی کارفرما می‌تواند با مذاکره با یک یا چند پیمانکار یا برگزاری مناقصه مناسب‌ترین فرد را از نظر خودش انتخاب نموده و در این انتخاب کاملاً مختار است و اراده‌ای مستقل دارد. در این حالت مشاور صرفاً می‌تواند با کارفرما مشورت کند اما هیچگونه مسئولیت مستقیمی در این رابطه ندارد. اما در مدیریت ساخت، مشاور بیشترین مسئولیت را برای انتخاب پیمانکار دارد. مشاور و کارفرما بصورت مشترک به توافق می‌رسند که برای انتخاب پیمانکار مناقصه برگزار کنند یا با یک پیمانکار خاص مذاکره کنند (پس از معلوم شدن بودجه پروژه). از این پس مشاور مسئول انتخاب مناسب‌ترین پیمانکار خواهد بود و تمامی عواقب ناشی از این انتخاب به عهده مشاور خواهد بود.
3- در مدیریت پروژه، مشاور تنها مسئولیت مدنی برای طرح را دارد و پیمانکار مسئولیتی برای انجام کار فیزیکی و انطباق با طرح‌های پروژه دارد. در چنین روشی، مسئولیت تمامی تصمیماتی که کارفرما بدون تأیید مشاور می‌گیرد بر عهده خود کارفرما خواهد بود. در مدیریت ساخت، مشاور هم مسئولیت طراحی را به عهده دارد و هم کار فیزیکی. اگر مشکلی پیش آید، طرف مقابل کارفرما تنها مشاور است و مشاور باید تمامی مسئولیت را به عهده بگیرد.
نویسنده: مهندس علی الیاسی
