شهر زیرزمینی نوش آباد؛ پناهگاهی در زمین

ورودی های شهر اویی

این شهر زیرزمینی دارای دو ورودی اصلی از طریق راه پله های آب‌انبار است که حدود ۴۰ پله با شیب تند دارد. ولی در گذشته از طریق تنور یا اسطبل همه خانه های شهر و چاه هایی در بازارها، باغ ها و مکان های عمومی، به این مخفیگاه زیرزمین راه مخفی وجود داشت. غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت‌های اویی بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. راه‌های ورودی بین طبقات طوری حفاری شده است که فرد برای ورود باید از پایین به سمت بالا حرکت کند، همچنین کوتاه بودن سقف راهروها، قدرت دفاعی مهاجمین را به حداقل می‌رساند. راهروهای باریک، مانعی استراتژیک از هجوم گروهی دشمن بود و این امکان را به سربازان خودی می داد که به صورت تکی با آنها مبارزه کنند. همچنین دالان‌ها به صورت مورب (کج) ساخته شده‌اند؛ که مانع دید دشمن تا آخر مسیر راه رو ها بود.

شرایط زندگی در اویی

انبارهای آذوقه در اتاق‌های کوچک و چاه‌های کم عمق قرار داشته‌اند؛ در این چاله ها مواد غذایی را به صورت معلق نگه داری و گوشت را برای جلوگیری از فساد نمک سود می‌کردند. آب مورد نیاز مردم از طریق قنات هایی که به این شهر زیرزمینی متصل بودند تامین می شد.

روشنایی شهر اویی

روشنایی این جان پناه از طریق چراغ‌های پیه سوزی که در حفره‌های دیوارها قرار داشتند تامین می‌شد. شواهد گواه این است که در تمام مدت راهروهای این شهر زیرزمینی روشن بودند. روغن این چراغ ها از دو صفارخانه باستانی شهر تامین می شد. چراغ پیه سوزی از شهر اویی کشف شده که تاریخ ۷۰۰ ساله دارد.

تهویه هوای شهر اویی

تهویه هوای شهر زیرزمینی اویی از طریق کانال‌هایی بود که در طبقه اول و در سطح زمین ایجاد شده ‌است. چاه‌های طبقات، علاوه بر عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده ‌است. شکل این راهروهای چاهی، به شکل  Uاست و همین موضوع، باعث ایجاد اختلاف فشار هوا و رسیدن هوای تازه و اکسیژن به طبقه‌های زیرزمین می‌شود.

 کاربرد پناهگاه و مأمن بودن این نوع معماری که در عمق زمین ساخته شده تأثیر فراوانی بر ارائه پلان های معماری آن گذاشته ‌است؛ به همین دلیل ورود به این شهر نمی‌بایست به آسانی امکان پذیرد. مردم معمولا از طریق چاه هایی وارد پناهگاه می شدند که درپوش سنگی داشت و نفر آخر بعد از ورود درپوش را روی چاه می گذاشت تا غارتگران نتوانند وارد شهر زیرین شوند.

بسیاری از جزییات شهر در اثر سیل عظیم دوران قاجار از بین رفته است؛ ولی سفالینه‌هایی پیدا شده که به ۱۸۰۰ سال پیش تا عصر قاجار بر‌می‌گردد که هم اکنون در موزه باغ فین کاشان نگه داری می‌شود. اهالی نوش آباد در ۱۵۰۰ سال پیش با اجرای ایده‌ای هوشمندانه برای دفاع از جان خود جان پناهی شگفت و پنهان می‌سازند که امروزه این شهر زیرزمینی شهرتی جهانی پیدا کرده است. این شهر در مرداد ماه ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۵۸۱۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

نویسنده : مهدیه کاظمی زاده